در این مقاله می خواهیم به روش تشخیص قارچ سمی و علائم مسمومیت ناشی از آن بپردازیم. با سر رسیدن فصل بهار، رشد بسیاری از قارچ ها نیز در طبیعت افزایش می یابد و این قاعده نه تنها برای قارچ های خوراکی، بلکه برای قارچ های سمی نیز صدق می کند. به همین دلیل، احتمال مسمومیت بر اثر خوردن قارچ های سمی نیز بالا می رود. تشخیص این که چه قارچی قابل خوردن است و چه قارچی سمی می تواند مانع از مسموم شدن شما شود. اما به طور کلی روش ثابتی برای تعیین خوراکی بودن یا نبودن قارچ ها وجود ندارد. با این حال، اطلاعاتی که در این مقاله برای شما جمع آوری کرده ایم می تواند در تشخیص برخی قارچ های سمی به شما کمک کند. با ما همراه باشید.
- قارچ ها را بیشتر بشناسید
- مسمومیت های قارچی چه علائمی دارند؟
- برای تشخیص قارچ سمی باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
- تفاوت های رایج بین قارچ های سمی و غیر سمی
قارچ ها را بیشتر بشناسید
قارچ ها گروهی از موجودات زنده هستند که ویژگی های منحصر به فردی دارند. در باور عامیانه ممکن است قارچ ها را به عنوان گیاه یا سبزیجات خوراکی در نظر بگیرند. اما بهتر است بدانید که قارچ ها در واقع نه گیاه هستند، نه جانور و در طبقه بندی موجودات زنده، گروه مخصوص به خود را دارند. قارچ ها را بر این اساس که باعث ایجاد مسمومیت در انسان می شوند یا نه می توان در دو دسته قارچ های خوراکی و قارچ های سمی طبقه بندی کرد.
مسمومیت های قارچی می توانند کشنده باشند. بنابراین، تشخیص این که قارچی که می خورید سمی است یا نه بسیار اهمیت دارد. ایمن ترین روش برای تشخیص قارچ های سمی از قارچ های خوراکی شناسایی دقیق گونه قارچ است که باید توسط یک متخصص انجام شود. استفاده از کتاب های راهنما یا راه های میانبر برای تشخیص می تواند مفید باشد، اما هیچ گاه نمی توانید صد درصد به چنین روش هایی اطمینان کنید. طعم و بوی قارچ نیز ممکن است راه های مناسبی برای تشخیص سمی یا غیر سمی بودن قارچ ها نباشند.زیرا بعضی از قارچ های سمی بو و طعم خوشایندی دارند.
مسمومیت های قارچی چه علائمی دارند؟
همان طور که از اسمشان پیداست، تفاوت اصلی قارچ های سمی با قارچ های خوراکی سمی است که در آن ها وجود دارد. قارچ ها این سموم را به طور طبیعی و به هدف محافظت از خود و جلوگیری از خورده شدنشان توسط حیوانات تولید می کنند. سم های موجود در قارچ ها به طور کلی در چهار دسته طبقه بندی می شوند:
۱. سم های پروتوپلاسمی:
این سم ها باعث از بین رفتن و مرگ سلول های بدن می شوند و به تدریج اندام ها را از کار می اندازند.
۲. سم های اعصاب (نوروتوکسین ها):
همان طور که از نامشان پیداست، نوروتوکسین ها دستگاه عصبی را هدف قرار می دهند. مسمومیت با سم های اعصاب می تواند علائم مختلفی از جمله توهم، عرق کردن زیاد، اسپاسم روده، تشنج و کما در پی داشته باشد.
۳. سم های تحریک کننده دستگاه گوارش:
علائم مسمومیت با این سم ها ناراحتی های گوارشی است. سم های تحریک کننده دستگاه گوارش می توانند باعث بروز اسهال، دل درد، حالت تهوع و استفراغ شوند.
۴. سم های شبه دیسولفیرام:
علائم مسمومیت با این دسته از سموم تنها در صورتی بروز می کنند که حداکثر تا سه روز بعد از ورود آن ها به بدنتان الکل بنوشید. البته مسمومیت با سم های شبه دیسولفیرام معمولاً شدید نیست و علائم آن پس از مدت کوتاهی برطرف می شود.
علائم مسمومیت
همانطور که دیدید، سم های مختلف، مسمومیت های مختلفی ایجاد می کنند و بسته به این که با چه نوع قارچی مسموم شده اید و آن قارچ چه نوع سمی تولید می کند، علائم متفاوتی را نیز تجربه خواهید کرد. خبر بد این است که هیچ راهی برای از بین بردن سم موجود در یک قارچ سمی وجود ندارد و حتی پختن قارچ نیز نمی تواند سم آن را از بین ببرد؛ بنابراین، تنها راه مسموم نشدن با قارچ سمی پرهیز از مصرف آن است. به طور کلی، می توان گفت که علائم زیر، رایج ترین علائم مسمومیت های قارچی هستند:
- حالت تهوع
- دل پیچه
- استفراغ
- اسهال (گاه ممکن است در مدفوع خون وجود داشته باشد)
- سردرد
- سرگیجه
- گر گرفتگی و قرمز شدن صورت و شکم
- افزایش ضربان و تپش نامنظم قلب
مسمومیت های قارچی ممکن است علائم جدی تری نیز به دنبال داشته باشند که برخی از آن ها عبارتند از:
- حمله های عصبی و تشنج
- توهم
- دشوار شدن تنفس
- نارسایی کبد یا کلیه
- کما
- مرگ
علائم مسموم شدن با قارچ ممکن است بلافاصله بعد از مصرف بروز کنند، اما برای بروز برخی دیگر از علائم ممکن است به چند ساعت زمان نیاز باشد. به طور کلی، علائم جدی تر دیرتر بروز می کنند. برای مثال، علائمی که دو ساعت پس از خوردن قارچ سمی بروز می کنند خطر کمتری نسبت به علائمی دارند که دیرتر (مثلاً بعد از ۶ ساعت) بروز می کنند.
برای تشخیص قارچ سمی باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
شناسایی قارچ های سمی و خوراکی بر اساس ویژگی های ظاهری آن ها انجام می شود. روش های مختلفی برای تشخیص قارچ های سمی از خوراکی وجود دارند و اگر می خواهید تشخیص دقیق تری داشته باشید، باید بتوانید تمام روش ها را به کار ببندید. برای تشخیص سمی بودن یا نبودن یک قارچ ابتدا باید به موارد زیر توجه کنید:
- آیا بوی قابل تشخیصی از قارچ استنشاق می شود؟
- اگر قارچ را برش بزنید، آیا رنگش تغییر می کند؟
- شکل، بافت، طرح، رنگ و اندازه کلاهک قارچ چگونه است؟
- شکل، بافت، طرح، رنگ و اندازه پایه یا ساقه قارچ چگونه است؟ آیا دور قارچ را ساختاری حلقه مانند یا دامن مانند احاطه کرده است؟ آیا روی ساختار احاطه کننده قارچ علامتی وجود دارد؟
- قسمت ابتدایی پایه قارچ (قسمتی که به زمین یا محل رشد قارچ می رسد) به چه شکل است؛ حبابی، باریک، کیسه مانند یا ریشه ای؟
- آیا زیر کلاهک قارچ حفره، شکاف یا خار وجود دارد؟ شکاف های زیر کلاهک قارچ به چه شکل است؟ آیا به ساقه متصل می شود؟ نرم است یا سخت و شکننده؟
- بافت و طرح قسمت گوشتی قارچ به چه شکل است؟
- قارچ را در چه فصلی از سال مشاهده کردید؟ (برخی از قارچ ها تنها در فصول به خصوصی از سال می رویند.)
بهتر است برای اطمینان از تشخیص خود، در صورت امکان از یک متخصص کمک بگیرید و یا شمایل و ویژگی های ظاهری قارچ را با گونه هایی که در کتاب های راهنما وجود دارند مقایسه کنید. زیرا شکل قارچ ها می تواند بسته به محل رشدشان، سنشان و آب و هوایی که در آن رشد می کنند تغییر کند و شما را در تشخیصتان به اشتباه بیندازد.
تفاوت های رایج بین قارچ های سمی و غیر سمی
همان طور که پیش تر نیز اشاره شد، هیچ روش مطمئنی برای تشخیص قارچ های سمی از قارچ های خوراکی وجود ندارد و تنها راه ایمن تشخیص دقیق گونه قارچ است. اما برخی از قارچ های سمی ویژگی هایی دارند که تشخیص آن ها را راحت می کند؛ از ویژگی های ظاهری و بو گرفته تا زیستگاه قارچ. به طور کلی، قارچ های سمی ممکن است در موارد زیر با قارچ های خوراکی متفاوت باشند:
۱. وجود خال یا پولک روی کلاهک
خال ها یا پولک های روی قارچ در واقع باقی مانده ساختار محافظی هستند که قارچ های جوان را می پوشاند. قارچ های خوراکی معمولاً کلاهک های صاف و بدون خال دارند و رنگشان اغلب به سفیدی می زند. این در حالی است که کلاهک قارچ های سمی معمولاً رنگی است و به وضوح می توان پولک ها و خال های برآمده ای روی آن مشاهده کرد. برای مثال، قارچ سمی فلای آگاریک، کلاهک قرمز با خال های سفید دارد.
۲. شکل کلاهک
بسیاری از قارچ های خوراکی کلاهک های محدب دارند. کلاهک بعضی از آن ها نیز مقعر است و می تواند به شکل شیپور باشد، اما کلاهک قارچ های سمی با این که در ابتدای زندگی محدب است. به مرور زمان و با بالغ شدن قارچ تخت می شود. وقتی قارچ های خوراکی بالغ می شوند، کلاهک آن ها کشیده تر می شود و دور ساقه ساختاری حلقه مانند ایجاد می کند. قارچ های سمی معمولاً فاقد این حلقه هستند.
۳. پایه ساقه
قسمت پایینی ساقه قارچ، که معمولا زیر خاک است، پایه نام دارد. پایه قارچ های خوراکی معمولاً مثل سایر قسمت های ساقه باریک است، اما بسیاری از قارچ های سمی پایه هایی متورم و بعضاً گوشتی دارند. برای مثال، قارچ سمی آمانیتا موسکاریا پایه ای پیاز مانند دارد.
۴. رد هاگ یا اسپور
هاگ یا اسپور یک واحد تولید مثلی برای قارچ هاست که به کمک باد یا جانوران در محیط جا به جا می شود و به تکثیر قارچ کمک می کند. رد اسپور یا رنگی که هاگ های قارچ از خود به جا می گذارند ویژگی مهمی برای تشخیص قارچ های سمی از غیر سمی است. رنگ هاگ های قارچ می تواند طیفی از سفید تا سیاه را شامل شود. بعضی از قارچ های سمی رایج مثل قارچ آمانیتا رد هاگ سفید رنگ دارند.
برای مشخص کردن رد اسپور قارچ، می توانید ساقه قارچ را جدا کنید و شکاف های زیر کلاهک را برای چند ساعت روی یک کاغذ روشن یا تیره قرار دهید. پس از مشخص کردن رنگ هاگ قارچ، می توانید با مراجعه به کتاب های راهنما سمی یا غیر سمی بودن قارچ را مشخص کنید.
۵. شکاف های قارچ
رنگ و اندازه شکاف های قارچ یکی دیگر از ویژگی های تعیین کننده برای تشخیص سمی یا خوراکی بودن قارچ است. در بسیاری از قارچ های خوراکی شکاف ها به کلاهک متصل هستند و نه به ساقه. این یعنی حتی اگر ساقه را هم جدا کنید، شکاف ها به کلاهک متصل می مانند. در قارچ های سمی اما شکاف ها به ساقه متصل هستند و پس از جدا کردن ساقه نیز به آن متصل باقی می مانند.
شکاف های قارچ های خوراکی در ابتدای زندگی صورتی رنگ هستند و پس از بلوغ قارچ به رنگ قهوه ای یا سیاه در می آیند، اما رنگ شکاف ها در قارچ های سمی معمولاً قبل و بعد از بلوغ ثابت می ماند و سفید است.
۶. بوی قارچ
بعضی از قارچ ها بوهای متمایزی دارند که به تشخیص گونه آن ها کمک می کند. برای مثال، بعضی از قارچ های خوراکی مثل شانترل بوهای میوه ای شبیه به بوی زردآلو دارند. از طرفی، بعضی از قارچ های سمی مثل آگاریکوس زانتودرموس را می توان با بوی آن ها که شبیه به بوی بادام است شناسایی کرد.
برای آن که بهتر متوجه بوی قارچ شوید، می توانید یک تکه از آن را در دستتان له کنید تا رایحه آن بیشتر پخش شود. البته در نظر داشته باشید که بسیاری از قارچ ها بوی به خصوصی ندارند و تنها تعدادی از آن ها را می توان با بو تشخیص داد.
جمع بندی
در این مقاله به بررسی قارچ های سمی، روش تشخیص و علائم ناشی از مسمومیت با آن ها پرداختیم. گفتیم که مطمئن ترین روش برای تشخیص قارچ های سمی شناسایی دقیق گونه آن هاست و نمی توان صد درصد به روش های تشخیصی سنتی و میان بر اعتماد کرد. با این حال، برخی از ویژگی های قارچ ها مثل رنگ، شکل کلاهک، شکل ساقه، شکل شکاف ها و بوی آن ها می توانند به ما در تشخیص سمی یا غیر سمی بودن قارچ کمک کنند.
مسمومیت های قارچی بر اثر سم هایی که قارچ ها تولید می کنند ایجاد می شوند و علائم مختلفی مثل اسهال، استفراغ، سردرد، دل پیچه و در موارد شدیدتر تشنج و کما دارند. علائم مسمومیت های قارچی با توجه به نوع سم موجود در قارچ متفاوت است. به طور کلی، بهتر است برای جلوگیری از مسموم شدن، هر قارچی را که در طبیعت مشاهده کردید سمی در نظر بگیرید و بدون مشورت با متخصص آن را مصرف نکنید.
بیشتر بخوانید!
